KG.TYUP.NET

Гүл сеңселет таажыларын бийлетип,
Нектарына кимдир бирөө кусабы?
Куштар неге бул тарапка
Дешип турат: "Учалы!"

Бактар кыздай бой тирешет,
Сууга тигип көлөкө.
Чолпуларын шылдыратат,
Жел жорголоп жөнөсө.

Арасында ушул бактын
Таштан бүткөн таш дене,
Таштан бүткөн эстелик.
Турат дайым кандуу күндүн
Солдатындай томсоруп.

Сеңселгиле, бактар э-эй,
Жалгызсырабасын таш дене,
Камыкпасыи таш дене.
Бери учкула, куштар эй,
Ээн калбасын таш дене.
Бул эстелик адам болчу
бир кезде.

Бул эстелик
кыргыздарда жүргөн болчу
бир кезде.

Кыргында ал,
Ата Мекендик согушта ал,
Кессе да башын,
душман алдында
Ыйлабаган эч качан.
Ач калганда жан кечпеген
эч качан.
Мекенин ал сагынган
Карегине жаш кыпчып.

Жеңиш күндү
эңсеген,
музыкадай тыңшаган.
Ажал менен катар анда турса да,
Үмүттөрү чарчаган колго күч берип.
Кабагына зор айбатты чөгөрүп,
Родинаны жанынан бекем сактаган.

Оо, эстелик,
Карап турсам таш этегиң
Учуп тургандай көрүнөт,
Бизден мурда желге жолугуп,
Шинелиңден
ок-дарынын жыты төгүлөт.
Ордендериң көрүнбөйт төшүңдөн.

Сен таш денеңди
эс алдырып көнбөгөнсүң.
Чарчасаң да уйкуң келбеген

О, эстелик!
Дагы келдим алдыңа,
Эриктиңби?
Сүйлөшөсүңбү?
Дале жашсың,
жигитсиң.
Бырыш сага жолобогон өңдөнөт.
Майдандагы көрүнүшүң сакталган,
А мен,
чыны,
эркек кийсе
солдат кездеги щинелин,
Даана көрөм чың денесин эркектин.

Атайы келдим,
бүгүн көпкө отурам,
Бүгүн нени айтасың?
Дайым келсем, дайым көрөм,
Бирге жашайт,
сенде укмуш сүрөт бар.
–Согушту көрдүң беле,
Көрдүң беле согушту?
Кадам жерлер осколканын
Миң түрүнө тытылды,
Солдат анда
Ажал менен тиктешти.

Мындай кечте көтөрөсүң башыңды,
Ошол учур талап кылып тургандай.
Жер алдына бүтпөс сапар чегерде,
Адамдыктын зор элесин эскерип,
Акыркы ирет толосуң бир
Чоң дайраны бургандай.

Минуттарың тамчы терге айланып,
Көзүң анда
башкача карап дүйнөнү.
Бүгүнкүнү эртең оңдоор убак жок,
Режим жок баягыдай үйдөгү.
Өлүмдөн бүткөн токко карай басасың.

Жашаган күндөр
экранда
Кадр болуп айланып,
Эске аласың эне берген эмчекти,
Эске аласың адырдагы гүлдөрдү.
Эске аласың мектептеги күндөрдү.

Мекен үчүн жүрөк ишке киришип,
Өзүңдү өзүң шыктантасың жайгарып...
Укмуштуудай ритмика таманда,
Алтын буттун
акыркы күчүнө таянып.
Керек
керек
так ушунда.
Сенин антип басышың
Сансыз жылдар–
бир кадамдай аралык.
–Мага айттыңбы, эстелик?
Угулдубу ошондой?..

Эсимде менин,
мен ал кезде баламын,
Сагызгандан кабар сурап ырдагам.
Куштар качып, алыс жакка кеткенсип,
Асманда булут гана кылаалаган.
Үч жаштагы бала да
Сезген ошол турмушту:

Ээрчиген эмес жумушка чыккан апасын,
Жоктогон эмео алыста жүргөн атасын.
Жыңайлак өзү арыкты бойлоп ойногон,
Күзөтүп көнгөн жалкы өскөн улагын.

Мектепте биз
сочинение жаздык
илмейген кол менен,
Эрдигин баатыр аталардын сүрөттөп,
Диктант жаздык адашкан бала жөнүндө
Балалык аянычтар жүрөк тээп.

Биз гүлдү сүйгөнбүз,
укмуштай сүйгөнбүз!
Бирок согуш эркеликти тушаган
Гүл ордуна картошканы өстүрдүк.
Турмуш мында да бир жолу сынаган...
Эстелик,
сага
Болжогондой убакыт
Энең келет этек-жеңи бүгүлбөй.

Адамсыз асман не кайгымды билесиң?
Сен укпайсың өлгөндөрдүн ырларын.
Музыкасы кандан оргуп чыккансыйт,
Адашпас үмүт дайыма жолду каратып,
Жетелейсиң деген ойго берилип,
Жүз санаанын кээ биринен жеңилип,
Жер ааламга
шыбырап келет:

"Уулум бар, уулум бар
Күрмөсү да, калпагы да илинүү.
Уулу жок деп айтпагыла,
Уулум болгон! Уулум болгон..."

...Э-эй, уккун дүйнө!
Ушул эне жолугат күндө уулуна,
Ак жоолугу ак көңүлүн белгилеп.
Эне чиркин келет Күндө уулуна,
Ак көйнөгү ак жүрөгүн белгилеп.

Эне чиркин коргоп жүрөт таш уулун,
Таш болсо да, таш болсо да медерлеп.
Эне чиркин кеңешип жүрөт уулуна:
"Бүгүн сага бир иш менен келдим,–деп...
0 энеке, бала үчүн ак урган.
О энеке, бала үчүн жан кыйган,
Кезигүүгө таш уулуна жаралган,
Эки көзү таш уулуна кадалган!..
Ичтен экөө улутунуп сүйлөшөт,
Ичтен экөө
түтөп-түтөп үндөшөт,
Ичтен гана алар муңдуу, унчугат,
Ичтен кайгы жүлүндү өрттөп жулкунат,
Ичтен гана
уулу экөө сырдашат,
Ичтен гана
уулу экөө муңдашат.

Кайгы, сүйүү, ишенич
Тирилтет тура адамды!
Бирге кагып экөөнүн кан тамыры,
Бирге алды көзүнө ачуу жашты,
Таш денеге жан кирди!
Кантип кетти
эстелик?
Кантип кетти?
Таш адамга жан кирди,
Карасаң, карасаң журт,
эстеликти!
–Биз,
көптөн бери көркөм бакты көрбөдүк,

Биз,
көптөн бери булбул үнүн укпадык.
Келечектин жылдызы үчүн жан берип,
Эне ордуна кара жерди жыттадык.

Келбесимди бидгенсиңби,
сезгич, апа?
Узатканда кол бердиң кабак түйүп,
Маңдайымдан өптүң, өптүң
кана өптүң.
Башка күндө антип такыр өппөгөнсүң.
Карегиңен кайгы, жаш акты ийип,
Апасың да, теңей албайм
эч нерсеге
Уулду төрөп
өстүрмөк–сенин күчүң.
Эл башына иш түшсө уулу аттанат,
Антпегенде актабайт эне сүтүн.

Жоокерчилик,
жетимсиреткен
ал күндөр,
Жүдөтүп сакалдарды өстүргөн,
Кыздар сылап эркелетер маңдайга
Ой-санаалар бырыштарын чөктүргөн.
"Эл бакты үчүн эр азбаса, эр тозбосо
болбойт, уулум"–дечү элең.
Ошол жомок ошол ырда өстүм мен.

Ал күндөрдө жылдыз качты асмандан,
Ал күндөрдө булак дагы үшкүрдү.
Кабарларга кулак салып капкайдан,
Жакшы тилек жакшылыкты күттүрдү.
Азап көргөн өңдөр кирип түшүмө,
Ичиркентти
тамга түшкөн аркалар.
Эр жигиттик намысымды күчөттү
Ачууларга бек тиштелген эриндер.

Апакебай,
Кубат тутуп медериңди,
Шум өлүмгө ишенбей жүрөсүңбү?
Али күнчө кайпактап баштыгыңа,
Мага сактап бир нерсе түйөсүңбү,

Апакеси, жерге салбай башыңды,
Жазып койбой өрүп алчы чачыңды!
Кадимкидей күлө багып,
Келчи бери жаныма.

Аарчып алчы
агызбастан жашыңды.
Мен эркелеп ак мамаңа
Койгум келет башымды...
Канткен менен өлүм оор турбайбы–
Сенин балаң келгис болуп,
Жер алдына жашынды.

Апакебай жакшы көрөм,
Жаз айынын көктөмүн.
Жактырамын жан-жагыман
Жаштар басып өткөнүн.
Жыттатып кой, жалбыз жытын,
Мен аларга жаштыгымды төккөмүн.

Кошуналар той күтүнсө,
Сен да тоскун келинди.
Конок чакыр, конокко бар–
Бош койбогун төрүңдү.
Балдар, балдар көп жолугар
жолуңдан.
Бала–бакыт, чыкпас сенин оюңдан.
Жылдыз гүлдү көрсөң арык жээгинен,
Жылдыз гүлдү уулум экен деп жүргүн
Үзүп калсаң өзөн суунун боюнан
Ыраспы апа?
Биз да ойноп күлгөнбүз
Суу мылтыкты көтөрүп,
Тилегенбиз жаркылдап:
"Эркин, эрке өсөлүк!"
Ошол ырлар токойлордо жаңырат,
Ошол ырлар өмүр күтөт жаңылап.
Ошол ырлар муундардан-муунга
Өтүп барат,
кетип барат арылап.
–Ооба, эстелик,
Дале чектеш
жашап жатат душмандар.
Чөпкө,
чөптөр окшош болгон менен да,
Али биздин эки башка көңүлдөр.
Саламдашып баш ийкешкен менен да,
Али алардын коюнунда курал бар.
Тоолор тоого уланышкан менен да,
Али биздин бириге элек адаттар.
Суулар сууга кошулушкан менен да,
Али биздин бириге элек акылдар.
Каркыралар учкан менен аралаш,
Бириге элек али биздин жүрөктөр.
Бириге элек али биздин тилектер.
Биздин кылым сүйбөгөн менен көз
жашты,
Бирок дале ый угулат четтерде.

Айрыла элек пландары согуштун
Дале-дале эл оозунда согуш бар,
Дале дале жоголо элек согуштар,
Эй, билимдүү сиңди менен инилер,
Көкүлдөрү кыркылбаган бөбөктөр,
Уктаарда да ойлоп жаткын буларды.

–Ал айтканың эң туура,
Айта жүргүн тирүүгө,
Баягычы,
Согуш... согуш...
Кааладык беле биз анда?..
О, мекеним, сумсайдың ичиркенип,
Бомба жатты чамынып сени челип.
Биз талаштык душмандан ырыскыны,
Өмүрлөрдү өлүмгө кыйып берип.

Анда курчуп сабыркап муштум түйүп,
Турган элең бүт денең отко күйүп.
"Жоону жогот, уулдарым!"–буйрук бердиң.
Шыктандырып узаттың беттен сүйүп.
Катарымды карай салсам анда мен–
Жер дүңгүрөп аттанды,
Бизден да жаш
балдарың.
Ошондо сен жоолугуңду
Жулуп алып башыңдан,
Ааламдарды таң калтырып
Кызыл желек кармадың.

Ийип-ийип жаш апанын эмчеги:
"О кулунум, турмуш минтип кетеби?"–
Мууну бошоп мончок жашын агызып:
"Алда алдыңа кетейин,
Атка минер күнүң сенин эртеби?"–
Деди армандуу
Десе дагы не айла
Өлүм, жашоо
ат салышып турганда.
Милдет турду, көп катары
Мылтыгымды октодум.
Жешилбес деп темирден өтүк кийдим,
Кечейин деп чокторду.
Демейдеги назиктикке үргүлөгөн,
Так түйүлүп жүрөгүм да шоктонду.

Оо, адамдар!
Биз күрөштө курчудук тыным албай,
Ажал менен күрөштүк жалтаңдабай.
Кээ бирибиз жаза тайдык ок жаңылып,
Ач ажалдын жыгылдык колун кармай.

Биз өткөргөн мүнөттөр күнгө татып,
Аткан октор жылдарды жула качып,
Чоң чабуулга кирерде кучакташтык,
Кылым менен жытташып, моюндашып.

Мекеним,
дарагыңдын жалбырагы,
Бөтөн жерге учпаганын көргөнмүн.
Мен да, Мекен,
бөлөк элде
Жан сактоого көнбөдүм.
Элим,
сени

Мекен,
сени
Энем,
сени,
Коргоп жатып,
Душмандын илээр туусун
жыга атып,
Максатым колдон тайбай,
өмүрдү мен
Мекендин бир саатына айырбаштап,
Жат адамга ок болду бек кадалган,
Солкулдаган гүлдөй жаш чак.

Андан бери мен чоңойгон ошол сай,
Нечен ирет көкөмерен сайыңды.
Сынган бутак дүмүрчөдөн бүр ачып,
Жагалдантып жаш чырпыкты тагынды.
Ал кездеги кетик тиштер
бүгүн жигит,
Кызды көрсө жакаларын оңдошот.
Таанышууга бактын ичин,
Бий аянтын болжошот.

Оо, гүлдөрүм,
мас кылуучу кумарың,
Дилдиреген жумшак күлкү койнуңда.
Бала жыттуу сенин назик жыттарың
Атыр болуп,
куюлуптур мойнума.
Чарчаган булут аскаларда олтурат,
Уйкуга мөгдөп кирпиктерин ирмешет.
Түнт көрүнөт түнкү жааган жамгырлар,
Жол үстүндө жыңайлак кыздай бийлешет.
Токойлордон агып кирет жаз жыты,
Көлчүктөгү көлөкөнү чочутуп.
Мен чабуулда жүргөн кыштар эскирди.
Күлгөн күндөр кучагына мас кылып,
Жүрөгүмө келип турат толкутуп.

Ал бороондор кабагыма
Ачууларын калтырган.
Мен күлкүмдү көргүм келет,–
Бороон менен кармашарда
Жылгалардын арасына калтыргам.

Оо, шамалдар, шамалдар,
Аймалачы бетимден!
Атыр сээп кет, атыр сээп бер
Адырдагы четинден.
Али күнчө чыкпас болду
Балалык чак эсимден.

Эй, адамдар,
Биз силердей күлө албайбызбы?
Биз силердей күлүүнү каалабайбызбы?
Уккулачы, селкилер,
Атылган ок
Биздин жаштар күнүбүзгө тийди.
Биздин учкул сүйүүбүзгө тийди
Бирок... бирок–
Арман эмес бул сөзүм–
Өзүм туулган мекенимде турамын.
Эли-жердин жашоодогу сырларын
Укпаса да угуп турат кулагым.

Оо, жарык дүйнө,
Күтөмүн таң атканды, таң атканды.
Түшүмдө пехоталар чабуул коет.
Санаалар кыйнап иет деги жанды,
Өткөндүн элестери болуп конок.

Мекен,
Танканын дабыштарын уккум келбейт.
Трактор, күркүрөсөң, күркүрөсөң!
Сенден мен
тынч эмгектин үнүн сезем.
Байчечек таажыларын ойноктотуп,
Бийлесе
балага окшоп күлүп кетем.

Согуш бузган жолду оңдоп, заманым,
Катарыңан эң алдыда барасың.
Мен кубана сенин өткөн жолуңдан,
Жутуп жатам
Сен дам алган
Эркиндиктин абасын.

Мекеиим, өзгөрдүң сен,
Баягыдай кайгылуу эмес күндөрүң.
Кандай кымбат, жакшысың!
Мезгил жетип ушул экен көрмөгүң:
Биздин элдин Тынчтык
Бир туугандык,
Теңдик жана
Бактысын.
Заман эй,
сен да сүйүп турасың ээ,
Айрыкча,
бүгүнкүнү, бүгүнкүнү!
Самолет булут көзөп учуп жатат,
Ичине бомба салбайт, адам салат,
Оо, дүйнө, келе бери сүйүнчүңдү.

Жеңелер түшүн кармап чочулабайт,
Эрине калп таарынып эркелешет.
Каада көп, шылтоо таппай араң турат,
Бирөөлөр гүл тиксе да той бер дешет.

Далай жыл чыйыр түшөт эстеликке,
Ырдалат эскермелер баатырды айтып.
Түбүндө эстеликтин
Ыргалат жаз гүлдөрү.
Жеңиш үчүн жан бергендер–
Уулдары мекенимдин,
Даңк жалындайт изиңерде.

Карап көрчү,
Жок, томсорбойт эстелик.
Эстеликтин жымжырттыгы бир гана
Адамдарга көп нерсени үйрөтөт.
Эске салат, эскертет.

Бул эстелик көп жылдарды эскиртет.
Өткөн күндүн окуясын
Көзгө тизет, өткөзөт.
Каардуу согуш сүрөттөрүн көргүн деп,
Каарданып сүрү чыккан бетине

Жек көрүүгө душманды
бөбөктөрдү чакырат.
"Жашоо үчүн татыктуу бол күрөштө!"–
Деген окшоп колун сунат мейкинге.
Эл келет эстеликке эртели-кеч,
жеңиш күндө.
Гүл коюп кобурашат өткөндү эстеп.
Окушат күрөштөрдүн сан барагын.
Жекшембиде эне келет эртелеп,
түйүп жанга токочун.
Жолго чыгат
уулун көздөй оп тартылып...

Күн нурлары
Жайылып улам-улам,
Уйкудан туруп басышат тирүүлөр.
Унчукпаган салмактуу оор эстелик
Каалайт а да тирүүлүктү
Тирүүлүктүн койнунда кубаныч бар,

Дайыма суулар таза кардан аккан.
Сулуулуктар тайгылдырат каректи,
Эң айрыкча чалкалаган кең асман.

Тирүүлүк тынчтыкты эркелетти,
Тирүүлүктө тулаң кырдан көгөрдү.
Тирүүлүктө көз караштар жетилди,
Тирүүлүк тынчтык күндү өңөрдү.

Ичер суулар али ичилип бүтпөптүр,
Кайрадан дүйнөдө жаз, кайрадан.
Кайрадан суунун шарын тыңшадык,
Нерв талыды, сур булуттуу кеч күздөн
Жазды эңседик
сагыныч ыры ырдалып.

Кандуу күн кайра келбесин!–
Адашты бала энеден.
Адашты эне эринен
Далай эр анда окко учту,
Акыркы взносту төлөп коммунист,
Акыркы взносту төлөп комсомол.

Куш ордуна октор учуп асманда,
Жел ордуна октор учту асманда.
Нан жебестен, суу ичпестен кезерип,
Ата журтту кубат туттук биз жанга.

Секунддары согуштун жай каккансып,
Өлүм, жашоо, чуркап жүрдү жол бойлоп.
Анда дагы түңүлбөдүк өмүрдөн,
Акылдарга аралашты тирүүлүк.

Нан заводдон ок чыгарып,
Театрдын сахнасында мылтык майлап.
Жети сааттык жумуш күнүн унуттук.
Кайтпаган иштен апасын бала сурабай,
Көнгөнбүз ошол турмушка.
Сегиз киши бөлө жедик бир нанды...
Ой, айтпачы ошол шумдук жылдарды!
Эстегим келбейт.

Бирок мүрзө ыйлагансып томсорот,
Бирок мүрзө суусунуна жаш сорот.
Бирок мүрзө гүл өстүрбөй бетине,
Кайда жүрсөк жабыша калат эсиңе.

Ой, баатырлар, баатырлар!
Бардык жерди кыдырдым.
Бардык жерден көрдүм, уктум силерди
Краснодар талаасында ташсыңар.
А Кавказдын тоолорунда...
Өлүмдөрдөн өнүп чыккан көгөрүп
Токой болуп, анда жигит, жашсыңар.
Көрдүм, көрдүм деңиздердин ичинен,
Оо моряктар, шапкең даана көрүндү.
Көрдүм, көрдүм жада калса түшүмөн
Бакыт үчүн агып кеткен өмүрдү.

Жаңылгандай айтып калам атыңды,
Кечээ эле катарымда болчусуң,
Өлөт деген, азат деген ойдо жок,
Жарк жарк этип күлө багып койчусуң.

Экөөбүз жүргөн бадал ичи, суу жээги
Баягыдай, баягыдай гүлү көп.
Жай толгондо, ат чалдыра калганда
Эстей кетип ичим гана өрттөнөт.

Аттиң дечи!
Мөндүрлөрдөн жапырылган
Чөптөр башын көтөрдү.
Ок жапырган биздин уулдар
Жерден башын көтөрбөй
Ээндетти да, жоктотту да
Өздөрү өтчү көчөнү.
Бирок, силер,
Бардык жерде, бардык жерде барсыңар,
Бардык жерде жигитсиңер, жашсыңар.
Бардык жерде өлүм үчүн өч алып,
Бардык жерде жашап жатат бактыңар!