Чөгөлөтүү
Чөгөлөтүү. Бул - күнөөгө батуунун бир түрү. Айыпка жыгып, өчтү чегерип алуу, элдик жазалоонун мерчемдүүсү. "Чок" - эки ти-зени бүгүү. Негизи төөнү чөгөрүүдөн калган. Чөгөлө - тизелөө чек түшүү-тизелеп, эки бутту көчүккө коюп олтуруусу. Чөгөлөтүүгө дей-ре баруу - күнөөсү өтө күчтүүлүгү. Мында өзү эле жасагандарын чек түшүп, башын жерге салып, курун мойнуна алып, эмне кылса-ңар да мен силердин жазага кайылмын - деген кыязда болуусу.
Экинчиден, минтүү аркылуу кылыгымды кечиргиле, мындан ары минтпейм, экинчи андай иштерге барбайм дегени. Бир мисал буга далил : Инди-Кытайдан үч жүздөй дунган качып чыгышат. Ат-Башыга, Нарынга, Кочкорго, ары жагы Караколго дейре тара-лып, Чүй бооруна дейре жетет. Коштоп келген Улар баатыры ач-кан-бозгон элге жер сурайт. Шабдан баатыр Кара-Коңуз деген жерди берет. Мээнеткеч эл бат эле чукулап, дөңсөөсүн түзөтүп, өздөштүрүп, тиягы Алма-Атага, биягы Олуя-Атага чейин соода-сатык жүргүзүшөт. Бат эле тирденип байып, кайра кыргыздардан малай жумшай баштайт. Бай-манаптарга, бий-болуштарга чай-ча-мек, набат, кант ж.б. татымал, жер жемиштерди ыроолоп, ез-ара алар менен алака түзүп алышат. Күндөрдүн биринде Өтөгөн ат-туу оозунда сөзү, акыл-ою менен мыктыларга жанашкан адам келе жатса, бир далбаарыган кыргыз жигитин ноктолоп, жапмага басып, Кеминдин суусунан жылаңаяк ары өйүзгө бир, бери өйүзгө бир кечирип, ит кылып жатканын көрөт. Ат үстүндө бир топко карал турат. "Шабдан баатыр Кегетинин Капчыгайына келиптир" -дегенди угуп Өтөгөн карыя түз эле ат тизгинин ошол тарапка бу-
рат. Өргөөлөр тигилип, бээ союлуп... "Өтөгөн аке келди", "Өтегөн аке келди, атын алгыла?" - деп калышат. Атынан алаары менен өтүнүчү боюнча Шабдандын устуне кирет. Терт жаздыктын орто-сунда олтурган баатыр ейде обдула калып, "Өтөгөн аке, ейде өтүңүз?" - деп жиберет. "Төрүң өзүңө эле буюрсун, сен, минтип, жатасың, элиң эмне болду" - деп, керген окуясын айтат. "Алдыр-гыла Улар баатырын!" - дейт баатыр. Токмокко киши чаптырышат. Бул окуяны Улар баатыр сезет. Жети чаар ат камдап, тигиндейрэ-эк коюп, Шабдандын устуне мойнуна камчысын илип, бооруна колун алып, буктуше кирет. "Отур! - дейт баатыр жекирип, - ушул жерге казыкча кагып салайынбы?" Ошондон кийин дунган байла-ры кыргыздарга андай корсеткен ыдыгы тыптыйпыл калат. Ара-дан Шабдан дуйнеден кайтат. Элибиз Кытайга уркту. Эт эмес, та-багы табылбай калды. Орустар менен дунгандар жерге эгедер болуп кальгшат. Жер төңкөрүшү гана элибиздин энчисин ез колуна берген болуучу...